Σταυρούλας Ψαλλιδάκου-Μακρή, ΕΡΩΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, εκδ. ΔΟΡΟΜΩΝ, επίσης, ΕΚΕΙ Ο ΛΑΟΣ ΗΥΤΥΧΗΣΕΝ

                                  

   

Παραθέτουμε απόσπασμα απ' το βιβλίο ΕΡΩΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ (Εκδ. Δρόμων, 2025), στο οποίο διεκτραγωδείται η ''φυγή'' προς την ελευθερία ατρόμητων Μανιατών με μία βάρκα προς τη βόρειο Αφρική ενάντια στον άξονα και προς ελευθερία της Πατρίδας. Συναρπαστική αφήγηση των αυτουργών της ηρωικής εξόδου. Η επιμέλεια οφείλεται στη μακαριστή ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΨΑΛΛΙΔΑΚΟΥ-ΜΑΚΡΗ και διατίθεται απ' τις εκδόσεις ΔΡΟΜΩΝ.

Πρόλογος                       

Στις σελίδες που ακολουθούν δημοσιεύονται απομαγνητοφωνημένες συνομιλίες της μακαριστής συζύγου μου Σταυρούλας Ψαλλιδάκου Μακρή (1947-2024) με βασικούς συντελεστές της ριψοκίνδυνης εξόδου απ’ τον κλοιό της δουλείας προς τη στρατιά των συμμαχικών δυνάμεων που βρισκόταν στη Βόρεια Αφρική και μαχόταν ενάντια στον Άξονα των Γερμανών και των Ιταλών. Οι συνομιλίες έγιναν πριν από χρόνια, αλλά υπηρεσιακές υποχρεώσεις της μακάριας, όπως και μακροχρόνια νόσος δεν κατέστησαν δυνατή τη δημοσίευσή τους. Πραγματοποιούνται και διανέμονται δωρεάν κατά το ετήσιο μνημόσυνό της (Σεπτέμβριος 2025) και αφιερώνονται στη μνήμη όλων όσοι αναφέρονται στους πίνακες. Ας είναι μακάριοι.

Ήταν μία συγκινητική προσπάθεια η οποία μόνο τόλμη, ανδρεία και αποφασιστικότητα απαιτούσε, όχι προς δόξαν των συντελεστών της, αλλά για την τιμή και των Μανιατών και όλων των Ελλήνων που αγαπούν την ιστορία τους και που τιμούν με την παρουσία τους μεγάλες αξίες που δεν έχουν ηλικία.

Δύσκολα τα χρόνια τότε, διχασμοί αλλά και μίση, πατριωτισμός αλλά και ιδεοληψίες, πάθη και αρετή, μίση και αγάπη, πένθη και οδυρμοί, απόγνωση και ελπίδα διαπλέκονταν αλλά και θα διαπλέκονται στην ανθρώπινη πορεία.

Σκοπός της παρούσας δημοσίευσης δεν είναι η καταγγελία των μεν και η δικαίωση των δε. Έχουν γραφεί τόσο επί του θέματος, δεν απαιτείται περαιτέρω επιβράβευση ή καταδίκη. Υπάρχει κάτι βαθύτερο το οποίο οι αφηγήσεις των σελίδων που ακολουθούν προσπαθεί να καταδείξει. Πρόκειται για τη γνησιότητα των αρχών της ζωή μας, για μια γνησιότητα που υπερβαίνει τις παροδικές ιδεοληψίες και ιδεολογίες, που βλέπει καθαρά χωρίς φανατισμούς, αλλά με πυξίδα την τόλμη και την αποφασιστικότητα, όποιες και αν είναι οι συνέπειες, γιατί η ζωή χωρίς την πίστη σε κάποιες αξίες δεν έχει νόημα, δεν έχει πατρίδα, δεν έχει ιδεώδη.

Μπορεί κανένας να διαφωνεί με τις ομολογίες και με τις αφηγήσεις των ανθρώπων που χωρίς τυμπανοκρουσίες τόλμησαν αυτήν την έξοδο προς την ελευθερία, ένα όμως δεν είναι σε θέση να αμφισβητήσει: Δεν υπάρχει διακινδύνευση χωρίς βαθιά πίστη σε ό,τι συνέχει την ανθρώπινη ζωή, τόσο στις δύστυχες, όσο και στις ήρεμες εκδιπλώσεις της.

Ευχαριστούμε τους γενναίους που μας δίδαξαν αυτήν την αλήθεια και την επιμελήτρια που κατέστησε δυνατή τη δημοσίευσή της.

Ευχαριστίες, επίσης, και στο φίλο, ποιητή και εκδότη Ζώη Μπενάρδο για την πολύτιμη συμβολή του.

                                                                             Ν. Μ.

 

 

                                      Έρως Ελευθερίας

Μέρες σκοτεινές που πρόδιναν με την ομίχλη και με τον πόνο, τους νεκρούς, τα δεινά τους, κάτι που μένει άτρωτο και απ’ τις σκληρότερες επιθέσεις τη δυστυχίας η οποία παράγεται απ’ τις ανθρώπινες μικρότητες, απ’ τα πάθη, τους ανταγωνισμούς που φθάνουν σε απίστευτες ακρότητες. Στη Θεσσαλία, στην Ήπειρο, στη Στερεά Ελλάδα  κυρίως, αλλά και σε αρκετά μέρη της Βόρειας Ελλάδας και της Πελοποννήσου,  οι αντάρτικες ομάδες που συγκροτήθηκαν κατά την κατοχή και που αναπτύσσονταν όλο και περισσότερο, άρχισαν τους ανταγωνισμούς μεταξύ τους, παρά το ότι σκοπός τους ήταν η δυναμική αντίσταση στην Ιταλογερμανική κατοχή.

Ήδη, ο ΕΛΑΣ (Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός), στρατιωτικό σκέλος του ΕΑΜ (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο) που ιδρύθηκε το 1941 υπό την ηγεμονία του ΚΚΕ και υπό την αρχηγία του καπετάνιου Άρη Βελουχιώτη (Θανάση Κλάρα), σε συνεργασία με τον ΕΔΕΣ υπό τον Ναπολέοντα Ζέρβα, ενωμένοι και υπό τη βοήθεια Άγγλου σαμποτέρ, κατόρθωσαν να ανατινάξουν τη γέφυρα του Γοργοποτάμου (1942), αλλά η συνεργασία δεν ευοδώθηκε και σύντομα άρχισαν οι αψιμαχίες μεταξύ των ‘’αντιπάλων’’ απελευθερωτικών κινημάτων των οποίων οφείλουμε να θαυμάζουμε την ετοιμότητα, τις οργανωτικές δομές,  τη δράση που βρήκε ανταπόκριση σε πλήθος Ελλήνων και Ελληνίδων σε όλη τη δοκιμαζόμενη και υπό το ζυγό του Φασισμού και του Ναζισμού πατρίδα.

Είναι βέβαιο πως ο ΕΛΑΣ επεδίωκε την ηγεμονία με σκοπό την κομμουνιστική επιβολή, αλλά τόσο βέβαιο είναι πως οι αντιπέραν δεν απέβλεπαν παρά στην ελευθέρωση της πατρίδας τους και στην ανασυγκρότηση των δημοκρατικών θεσμών. 

 Παραθέτουμε σελίδες απ' το βιβλίο της μακάριας Σταυρούλας Ψαλλιδάκου-Μακρή παρμένες απ' το βιβλίο της ΑΝΑΛΕΚΤΑ (εκδ. ΔΡΟΜΩΝ, 2024), Το βιβλίο εκδόθηκε λίγες μέρες μετά το θάνατό της και διαλαμβάνει κυρίως δημοσιεύματά της διάσπαρτα σε περιοδικά. Διατίθεται απ' τον εκδότη.

Εκεί ο Λαός Ηυτύχησεν Ο Ελληνισμός και το πνεύμα της 25ης                                     Μαρτίου 1821

 Μυριόστομες οι ιαχές, πανηγυρικά τα σαλπίσματα, πληθωρικά τα μηνύματα, αλησμόνητες οι μνήμες των μεγάλων ηρώων, των επιφανών αλλά και των αφανών, μας καλούν σε μία εκ των ένδον θέα και αναθέα του έπους της εθνικής μας παλιγγενεσίας. Όσο προσεκτικότερα αντικρίζουμε το πνεύμα του εθνικού απελευθερωτικού αγώνα του έθνους, τόσο περισσότερο καταυγαζόμαστε από το αειθαλές του μήνυμα, τόσο περισσότερο γινόμαστε ικανοί να εκτιμήσουμε κατά βάθος το πνεύμα του Ελληνισμού. Η μνήμη, καθρέπτης μιας πορείας πάνω από τρεισήμισι χιλιετίες, μας ανάγει στους πρώτους μεγάλους, στο θρυλικό άνοιγμα στην ιστορικότητα μεταξύ μύθου και πραγματικότητας, όπως αθανατίστηκε από το θείο Όμηρο και τις μεγάλες μορφές των πρώτων Ελλήνων. Εκεί γεννιέται το μεγάλο επικό και τραγικό πνεύμα του οποίου η ακένωτη πηγή θα κυοφορήσει την ποίηση, την ελευθερία, τη δημοκρατία, την επιστήμη, τη φιλοσοφία. “Εκεί ο λαός ηυτύχησεν” 1 κατά τον ποιητή. Δεν είναι μάλιστα τυχαίο το ότι η αποφασιστική απόκρουση του περσικού ολοκληρωτισμού συνετέλεσε αποφασιστικά στην άνθιση του κλασικού μεγαλείου 1 Α. Κάλβος, Ο Φιλόπατρις, ζ΄. ΑΝΑΛΕΚΤΑ 23 του Ελληνισμού, ενός μεγαλείου του οποίου η φορά είναι οικουμενική. Ο Ελληνισμός του πνεύματος, της Δημοκρατίας, των Επιστημών και της Φιλοσοφίας ταυτίζεται με την ελευθερία, “το εύδαιμον το ελεύθερον, το δ’ ελεύθερον το εύψυχον”, όπως παρατήρησε ο μεγάλος μας ιστορικός Θουκυδίδης. 2 Έτσι ανοίγει η πύλη της ευδαιμονίας, αφού “ταύτης γαρ χάριν τα λοιπά πάντα πάντες πράττομεν” κατά τη ρήση του Αριστοτέλη. 3 Αυτός ο δυναμισμός του μικρού αλλά θαυμαστού λαού δε μπορούσε παρά να γίνει οικουμενικός. Το κλασικό μεγαλείο διαδέχεται η έξοδος, η ελληνιστική οικουμένη, το απέραντο άνοιγμα της ελληνικής ιδέας και η πραγματοποίηση του μεγάλου λόγου του Ισοκράτη διαμέσου των Αλεξανδρινών: “Και μάλλον Έλληνας καλείσθαι τους της παιδεύσεως της ημετέρας…μετέχοντας”. 4 Αν στη συνέχεια ο κουρασμένος αλλά ανεξάντλητος πνευματικά Ελληνισμός παραδίδεται στη Ρώμη, νικάει τους κατακτητές με το πνεύμα του, όπως σωστά επεσήμανε ο Οράτιος στην κλασική του φράση “Grecia capta ferum victorem cepit et artes intulit agresti Latio”. 5 Η ανάκαμψη κατά τους Βυζαντινούς χρόνους επιτελέστηκε με την υπέρτατη γονιμοποίηση του ελληνικού πνεύματος και της χριστιανικής σοφίας και γι’ αυτό 2 Β΄ 43. 3 Ηθικά Νικομάχεια, 1101b- 102a. 4 Πανηγυρικός, § 50. 5 Οράτιος, Επιστολ., ΙΙ, 1, 156. 24 ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΨΑΛΛΙΔΑΚΟΥ-ΜΑΚΡΗ ακριβώς οι μεσαιωνικοί στοχαστές αποκαλούνται Έλληνες Πατέρες, ανεξαρτήτως εθνικότητας. Ωστόσο, οι μεγάλοι λαοί υφίστανται τραγικές δοκιμασίες, ίσως επειδή η μεγαλοσύνη τους τούς ωθεί σε μεγάλα σφάλματα. Η “Πόλις πόλεων πασών κεφαλή” κατά τον Δούκα, έπεσε. “Ω Πόλις, πόλεων πασών κεφαλή άλλη παράδεισος φυτευθείσα προς δυσμάς, έχουσα ένδον φυτά παντοία βρίθοντα καρπούς πνευματικούς. Πού σου το κάλλος παράδεισε;…” 6 Η μεγάλη δοκιμασία του Γένους που έκανε την Κυρά-Δέσποινα να δακρύσει επέφερε ισχυρότατα πλήγματα στην εθνική συνείδηση. Η Ελλάδα βάδισε αιώνες του σκότους και μόνο η μεγάλη τροφός, η Εκκλησία, προσπάθησε να διασώσει ό,τι ήταν δυνατό. Κι όμως, ο Ελληνισμός, ταπεινωμένος και εξουθενωμένος, δεν έπαυσε να έχει συνείδηση της αποστολής του, δεν έχασε την ταυτότητά του, όπως τόσοι και τόσοι λαοί, τους οποίους γνωρίζουμε μόνο από την ιστορία του παρελθόντος. Οι παροικίες συνέχιζαν τη μαρτυρία τους, το κρυφό σχολειό μυούσε στην αλήθεια και στην ελευθερία παρά το φρικτό σκότος της σκλαβιάς, οι διδάσκαλοι του Γένους, ο Κοσμάς ο Αιτωλός, ο Βούλγαρης, ο Θεοτόκης, ο Μοισιόδακας, ο Καταρτζής, ο Αδαμάντιος Κοραής και πολυάριθμοι άλλοι εργάζονταν και είχαν βαθιά πεποίθηση στην ανάσταση του Γένους. Οι Φιλικοί, αυτές οι θαυμαστές και μεγάλες 6 Βυζαντίου Άλωσις, XLI-2. ΑΝΑΛΕΚΤΑ 25 συνειδήσεις στους οποίους οφείλουμε ό,τι πολυτιμότερο, εργάζονταν επίσης αθόρυβα και αποφασιστικά. Το ταπεινωμένο, πληγωμένο και εξουθενωμένο έθνος ετοιμάζεται. Ο Θούριος του Ρήγα, του μεγάλου μας εθνομάρτυρα, εκφράζει με συγκινητικότατο τρόπο το μεγάλο όραμα που γεννιέται, τη μεγάλη προσμονή, αλλά ταυτόχρονα αποκαλύπτει πως ο Ελληνισμός, και στις πιο δύσκολες στιγμές του, γνωρίζει την ταυτότητά του και είναι έτοιμος για τα έσχατα. Το “ελευθερία ή θάνατος” είναι μοναδικό. Αν και ελάχιστες οι προκείμενες στις οποίες αναφερθήκαμε, μας ικανώνουν να κατανοήσουμε το πνεύμα της εθνικής μας παλιγγενεσίας. Οι θυσίες που ακολούθησαν, η θαυμαστή ανάδυση του ΄Έθνους, ο ηρωισμός και η πίστη στην έκβαση του αγώνα ο οποίος φαινόταν με κοινή λογική άπελπις και μάταιος, πιστοποιούν θαυμαστά πως η ελληνική ιδέα, η πίστη στην ελευθερία και στις μεγάλες διιστορικές αξίες του Ελληνισμού έτρεφαν και γαλουχούσαν μυστικά το λαό. Το όνειρο έγινε πραγματικότητα μετά από ηρωικές και απίστευτες δοκιμασίες. Ήδη, τα λόγια του εθνικού μας ποιητή είναι αποκαλυπτικά: Μητέρα μεγαλόψυχη στον πόνο και στη δόξα, κι αν στο κρυφό μυστήριο ζουν πάντα τα παιδιά σου με λογισμό και μ΄ όνειρο, τι χάρ’ έχουν τα μάτια, 26 ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΨΑΛΛΙΔΑΚΟΥ-ΜΑΚΡΗ τα μάτια τούτα να σ’ ιδούν…7 Στίχοι με αποστίλβουσα καθαρότητα και άφθαστη ποιητική χάρη, στίχοι οι οποίοι κατοπτρίζουν ό,τι ιερότερο έτρεφε τις ψυχές των αγωνιστών του μαχόμενου έθνους. Οι ποιητές μας αθανάτισαν τις προσδοκίες του λαού και φώτισαν υπό την έμπνευση της Μούσας το πνεύμα της εθνεγερσίας. Ένας λαός χωρίς παλμό, όνειρο και πνευματική παρουσία δεν είναι δυνατό να δώσει μεγάλους ποιητές. Όλοι οι θρύλοι, οι αναμονές, οι ιδέες και η παρουσία της ζωτικής παράδοσης εμπνέουν τον ποιητή ο οποίος εκφράζει το πνεύμα του λαού. Η λύρα του Κάλβου αποκαλύπτει τον ποιητή ο οποίος καταυγάζει το κλέος των ηρώων, ο οποίος σταθμεύει και μετασταθμεύει στους μεγάλους χώρους-σύμβολα του Ελληνισμού. Πίνει απ’ το νερό της Κασταλίας, θεωρεί το παρθενικό κλέος των μουσών, ανεβαίνει στον Όλυμπο για να αδράξει τη λύρα του Απόλλωνα, φτερώνεται για να επισκεφθεί τα νησιά, υποκλίνεται στη χριστιανική ελπίδα των Ελλήνων και γίνεται πινδαρικός ερμηνέας: Εις την ψυχήν σας δίδει πτηνά ελαφρά και υψώνεται λαμπρόν το μέτωπόν σας υπέρ την νύκτα. 8 7 Δ. Σολωμός, Ελεύθεροι Πολιορκημένοι, Σχεδίασμα Γ΄, 1. 8 Α. Κάλβος, Εις Ελευθερίαν, θ΄. ΑΝΑΛΕΚΤΑ 27 Το αγωνιζόμενο έθνος το οποίο είχε συνείδηση της διιστορικής του ενότητας, της πνευματικής του ταυτότητας και της μαρτυρίας του στην πορεία του πολιτισμού, αθανάτισε τον αγώνα του οποίου υμνητές υπήρξαν οι ποιητές του και οι πνευματικοί άνθρωποι. Ένας παρόμοιος αγώνας δεν ήταν δυνατό να αποτύχει, παρά τις αδυναμίες και τα τόσο γνωστά σε όλους μας ελαττώματα του λαού. Πέρα απ’ τις διαφωνίες και τις διχογνωμίες, η σφυρηλατημένη πίστη στην αποστολή του Ελληνισμού έδωσε τους γνωστούς καρπούς. Το έθνος, δοκιμασμένο, ταλαιπωρημένο αλλά ηρωικό, απέκτησε την εθνική του ανεξαρτησία, εξήλθε από τη μεγαλύτερη δοκιμασία της ιστορίας του και απέδειξε πως μπορεί να συνεχίσει το μοναδικό για την παγκόσμια ιστορία δρόμο του. Σήμερα, αγωνιζόμενο, προσπαθώντας και αντιμετωπίζοντας νέα προβλήματα και δυσκολίες, αναδύεται στην προσπάθεια σύνδεσης του νέου, όπως μάς προσφέρεται από την οικονομική, τεχνολογική και ευρύτερη επιστημονική εξέλιξη. Είναι βέβαιο πως προσβλέποντας ελπιδοφόρα στο μέλλον, θα συνεχίσει όλο και πιο δυναμικά την πορεία του, αν έχει επίγνωση των μεγάλων στιγμών της ιστορίας του και της πνευματικής του ενότητας η οποία γονιμοποίησε και γονιμοποιεί δημιουργικά τον οικουμενικό Ελληνισμό. Ήδη ο Πλάτων μάς θυμίζει την αποστολή μας και συμβουλεύει: 28 ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΨΑΛΛΙΔΑΚΟΥ-ΜΑΚΡΗ Ώ παίδες, ότι μεν εστέ πατέρων αγαθών, τούτο μηνύει το νυν παρόν ημίν δε εξόν καλώς ζην, καλώς αιρούμεθα μάλλον τελευτάν9… Τα λόγια του μεγάλου Έλληνα φιλοσόφου για το καλώς ζην, την ενάρετη και με μέτρο ζωή, ας καθοδηγούν τις ενέργειες και τη ζωή μας γενικότερα, ώστε να δικαιώσουμε τους αγώνες των ηρωικών και ενδόξων προγόνων μας που και αυτοί, όπως και ο ποιητής, πίστεψαν πως Θέλει αρετήν και τόλμην η ελευθερία. 10 9 Πλάτωνος Μενέξενος, 246d

  ΠΕΝΘΟΣ ΚΑΙ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ

Με βαθιά λύπη ανακοινώνουμε το θάνατο της ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΣ ΨΑΛΛΙΔΑΚΟΥ-ΜΑΚΡΗ, συζύγου του ΝΙΚΟΥ ΜΑΚΡΗ, διαχειριστή της ιστοσελίδας μας. Η αείμνηστη υπέφερε από άνοια με πολλές παρενέργειες οι οποίες οδήγησαν στο μοιραίο κατά την ημέρα της ονομαστικής της εορτής (14-9-2024). Η εξόδιος ακολουθία θα τελεσθεί την τρίτη, 17-9-2024, την 12η μ. στον ιερό ναό του κοιμητηρίου ΑΝΑΣΤΑΣΗ του Πειραιά. Ας είναι μακάρια η μνήμη της...

Το τεσσαρακονθήμερο μνημόσυνό της θα τελεσθεί την 20η Οκτωβρίου στο ιερό Ναό Αγίου Σπυρίδωνος Πειραιά (Φίλωνος 45), μετά τη θεία λειτουργία της Κυριακής. Θα διανεμηθεί δε δωρεάν βιβλίο της απελθούσης με ενδιαφέροντα κεφάλαια. Ν. Μ.